କୁକୁଡ଼ା ରୋଗ

କୁକୁଡ଼ା ଚାଷର ଲାଭଜନକ ଉତ୍ପାଦନ ଦିଗରେ ରୋଗ ସବୁଠୁ ବ଼ଡ଼ ସମସ୍ୟା ହୋଇଥାଏ । ସାଦାରଣ କାର୍ଯ୍ୟଧାରାରେ କିଛି ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ ରୋଗ ଦେଖାଯାଏ । ଏକ ସଙ୍ଗରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାର କାରାଣରୁ କୁକୁଡ଼ା ରୋଗାକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । କମ୍ ଜାଗାରେ ଅଧିକା କୁକୁଡ଼ା, ଖଣ୍ଡିଆ ଖାବରା, ନିମ୍ନମାନର ଖାଦ୍ୟ, ବିଷାକ୍ତ ଖାଦ୍ୟ, ମୁକ୍ତ ବାୟୁର ଅଭାବ ଏବଂ ଦୂଷିତ ପରିବେଶ ଯୋଗୁଁ କୁକୁଡ଼ାର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି କମିଥାଏ । ନିଜ ଶରୀରକୁ ରୋଗ ଦାଉରୁ ରକ୍ଷା କରିବାକୁ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି କୁହାଯାଏ । ସାଧାରଣତଃ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ମାଆ ଠାକୁ କୁକୁଡ଼ା ଚିଆଁ ପାଖକୁ ଯାଇଥାଏ । ଏହା ମଧ୍ୟ ଟିକାଦ୍ୱାରା ଏବଂ ବାହାର ପ୍ରକୃତି ପରିବେଶ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥାଏ । ଉପଯୁକ୍ତ ପରିମାଣରେ ପୁଷ୍ଟିକର ଖାଦ୍ୟ ବଳରେ ହିଁ ଆବଶ୍ୟକ ପରିମାଣର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ହାସଲ କରିବା ସମ୍ଭବ ହୋଇଥାଏ ।

ରୋଗ ସୃଷ୍ଟି କରି ଜୀବାଣୁମାନେ ଆସ୍ତେ ଆସ୍ତେ ବଂଶବିସ୍ତାର କରି, ଗୋଟିଏ ସମୟରେ କୁକୁଡ଼ାର ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତିକୁ ନଷ୍ଟ କରିଥାନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ହିଁ କୁକୁଡ଼ାକୁ ରୋଗ ଆକ୍ରମଣ କରିଥାଏ ।

କୁକୁଡ଼ା ପାଳନ କରୁଥିବା ଚାଷୀମାନେ ପ୍ରତିଦିନ ରୋଗର ଲକ୍ଷଣ ଯଥା- ଶ୍ୱାସ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କଷ୍ଟ, ଝାଡ଼ାରେ ରକ୍ତ ପଡ଼ିବା ଆଦିକୁ ଲକ୍ଷ କରିବା ଉଚିତ୍ । ରୋଗାକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ଚଲାବୁଲା ପାଇଁ ଅନିଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ, ଲୁଚିରହିବା, ଦୁର୍ବଳ ଦେଖାଯିବା ଏବଂ ପରକୁ ଠିଆ ଠିଆ କରିବା ଆଦି ଲକ୍ଷଣ ଦେଖାନ୍ତି ।

କେତେକ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗରୁ କୁକୁଡ଼ା ମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଟିକାଦାନ ହିଁ ସଫଳ ଉପାୟ । ଏଥିପାଇଁ ଆମେ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଟିକା ଦେଇଥାଉ, ଯାହାଦ୍ୱାରା କୁକୁଡ଼ା ମହାମାରୀ ରୋକାଯାଇପାରୁଛି ।

ସାଧାରଣ ରୋଗ ଓ ତାର ଲକ୍ଷଣ

1). ରାଣୀକ୍ଷେତ ରୋଗ

ଏହା ଏକ ମାରାତ୍ମକ ରୋଗ ଭୂତାଣୁଜନିତ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ । ଏହି ରୋଗରେ ମୃତ୍ୟୁହାର 95 ରୁ 100 ଭାଗ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାର ଲକ୍ଷଣ ନାକରୁ ଲାଳ ଝରିବା, ଶ୍ୱାସ ନଳୀରେ ଲାଳ ଛନ୍ତି ହେବା, ଆଖି ପେଜୁଆ ଦେଖାଯିବା ଓ ବୁଜି ହେବା, ନିଶ୍ୱାସ ନେବାରେ ଅସୁବିଧା, କାଶ ଓ ଧଇଁସଇଁ ହେବା ଇଦ୍ୟାଦି । ଦଶରୁ ପନ୍ଦରଦିନ ମଧ୍ୟରେ ସ୍ନାୟୁଗତ ଲକ୍ଷଣ ଯଥା- ଉଭୟ ଡେଣା ଓ ଗୋଡ଼ ଅଚଳ ହେବା କିମ୍ବା ବେକ ମୋଡ଼ି ହୋଇ ପଡ଼ିବା ତଥା ମୁଣ୍ଡ ନଇଁ ଆସିବା ଦେଖାଯାଏ ।

ପ୍ରତିଷେଧକ- ଟିକାକରଣ

2). ଗୁମ୍ୱାରୁ ରୋଗ

ଏହା 2 ରୁ 8 ସପ୍ତାହ ବୟସରେ ଛୋଟ ଛୋଟ କୁକୁଡାଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅତି ମାରାତ୍ମକ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ । ଏହି ରୋଗ ହଠାତ୍ ବ୍ୟାପି ଯାଇ ପ୍ରାୟ ଶତକଡ଼ା 100 ଭାଗ କୁକୁଡ଼ାକୁ ରାତାରାତି ଅସୁସ୍ଥ କରିଦେଇଥାଏ ।

ଏହାର ଲକ୍ଷଣ- ଢୁଳେଇବା, ମାନ୍ଦା ରହିବା, ଝୁଲି ଝୁଲି ଚାଲିବା ଓ ପାଣି ଭଳି ଝାଡା

ପ୍ରତିଷେଧକ – ଟିକାକରଣ

3). ଫାଉଲ ପକସ (କୁକୁଡା ବସନ୍ତ)

ଏହା ଏକ ଭୂତାଣୁ ଜନିତ ସଂକ୍ରାମକ ରୋଗ ।

ଏହାର ଲକ୍ଷଣ ଚମଡ଼ାରେ ବସନ୍ତ ଫୋଟକା ଏବଂ ପାଟି ଓ ଶ୍ୱାସନଳୀର ଭିତର ପରଦାରେ ବସନ୍ତ ଫୋଟକା ଦେଖାଯାଏ । ନିଃଶ୍ୱାସ ନେବାରେ କଷ୍ଟ ହୁଏ । ପକ୍ଷୀମାନେ କାଶନ୍ତି ।

ପ୍ରତିଷେଧକ – ଟିକାକରଣ

4). ଚୁନ ଝାଡ଼ା ବା ଧଳା ଝାଡ଼ା

ଏହି ରୋଗକୁ ସଲମୋନୋଲୋସିସ କୁହାଯାଏ । ଏହି ରୋଗରେ ମୃତ୍ୟୁହାର ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । କୁକୁଡ଼ା ମାନେ ମାନ୍ଦା ଦେଖାଯାନ୍ତି, ଚୂନ ଭଳି ଧଳା ଝାଡ଼ା ହୁଏ, ଝାଡ଼ା ମଳଦ୍ୱାରାରେ ଅଠାଭଳି ଲାଗିରହେ ଓ ନିଶ୍ୱାସ ନେବାରେ ଏବଂ ଚାଲିବାରେ ଅସୁବିଧା ହୋଇଥାଏ ।

ଏହି ରୋଗ ପାଇଁ ଔଷଧ ଦେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା ଥିଲେ ମ୍ଦୟ ସୁସ୍ଥ ପକ୍ଷୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ରୋଗରେ ବାହାକୁ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହି ରୋଗରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ପରିଷ୍କାର ପରିଚ୍ଛନତ୍ତା ଉପରେ ଧ୍ୟାନଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ବିଶୁଦ୍ଧ ଜଳ କୁକୁଡ଼ା ପିଇବାକୁ ଦେବା ଉଚିତ । ଲିଟରକୁ ଶୁଖିଲା ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ ଓ ରୋଗ ହେବା ମାତ୍ରେ ତୁରନ୍ତ ଚିକିତ୍ସା କରିବା ଉଚିତ୍ ।

ଏହା ଏକ ଫିମ୍ପି ଜନିତ ରୋଗ । ଏହି ରୋଗରେ ମୃତ୍ୟୁହାର ଶତକଡ଼ା 50 ରୁ 90 ଭାଗ ।

ରୋଗର ଲକ୍ଷଣ ହେଲା- ମାନ୍ଦା ରହିବା, ଭୋକ ନ ହେବା, ଡ଼େଣା ତଳକୁ ଓହଳିବା, ରକ୍ତହୀନତା ଓ ମାଂସପେଶୀ ଟାଣୁଆ ହେବା ଆଦି ।

ପଶୁ ଚିକିତ୍ସଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କ୍ରମେ ଆକ୍ରାନ୍ତ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ଖାଦ୍ୟରେ ଟନ୍ ପିଛା 1220 ଗ୍ରାମ ପ୍ରୋପିଓନିକ୍ ଏସିଡ଼୍ କିମ୍ବା 150 ଗ୍ରାମ କପର ସଲଫେଟ୍ ମିଶାଇ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଇପାରେ ।

5) କକ୍ସିଡ଼ିଓସିସ୍

ଏହା ପ୍ରୋଟୋଜୋଆନ ଜନିତ ରୋଗ ଯେଉଁଥିରେ କି ମଧ୍ୟମ ଧରଣର କୁକୁଡ଼ା ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏହା ତିନି ସପ୍ତାହରୁ କମ୍ ବୟସର ଏବଂ ବଡ଼ କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବହୁତ କମ୍ ଦେଖାଯାଏ ।

ଏହି ରୋଗର ଲକ୍ଷଣ ହେଲା- ମଳିନ ପଡ଼ିବା, ମୁଣ୍ଡ ତଳକୁ ପୋତିବା, ମୁଣ୍ଡ ତଳକୁ ଲଗାଇବା, ଖାଦ୍ୟ ଓ ପାଣି କମ୍ ଗ୍ରହଣ କରିବା, ପତଳା ଝାଡ଼ା (ଲାଲ, ରକ୍ତ ମିଶା ଝାଡ଼ା) ଓ ଶରୀରରୁ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଶୁଖି ଆସିବା (ଡ଼ିହାଇଡ୍ରେସନ୍) ଏବଂ ଶୁଖିଯିବା ଆଦି ।

ପ୍ରାଣୀ ଚିକିତ୍ସକଙ୍କ ପରାମର୍ଶ କରି ସଲଫା ଗୃପର ଔଷଧ ଓ ଭିଟାମିନ୍ ଏ.ଡ଼ି.ଇ.କେ ଦିଆଯାଇଥାଏ । ପିଇବା ପାଣିରେ ଆମପ୍ରୋସ୍ ଦିଆଯାଏ ।

6). ଗୋଲ କୃମି

ଏଗୁଡ଼ିକ 2 ରୁ 3 ଇଞ୍ଚ ଲମ୍ବ ହୋଇଥାନ୍ତି ଓ ଝାଡ଼ାରେ ପଡ଼ିଥାନ୍ତି ।

ଲକ୍ଷଣ

କୁକୁଡାମାନେ ଭଲ ଭାବେ ବଢି ପାରନ୍ତି ନାହି ଏବଂ ଅଧିକାଂଶ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ମରିଯାଆନ୍ତି । ଚୂଳ ଶୁଖିଲା ହୋଇଯାଇଥାଏ ଏବଂ କଳା ପଡ଼ିଯାଇଥାଏ । ଦେହକୁ କୁଣ୍ଡାଇ ହୁଏ ।

ଚିକିତ୍ସା

ପାଇପେରାଜିନ୍ ହାଇଡ୍ରେଟ୍ ଓ ସାଇଟ୍ରେଟ୍ 1 କେଜି ଶରୀରର ଓଜନ ପାଇଁ 1 ମିଲିଲିଟର (10 ଟୋପା) ଦିଆଯାଏ । 1 ରୁ 2 ମାସର ଚିଆଁ ପାଇଁ 5 ବୁନ୍ଦା ପାଟିବାଟେ ଦିଆଯାଏ । ମାସେ ପରେ ପୁଣି ଥରେ ଏହା ଦିଆଯାଏ ।

 

କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କର ଟିକାକରଣ

କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ତ ଅନେକ ପ୍ରକାର ରୋଗ ହୋଇଥାଏ । ତେବେ କେତେକ ରୋଗର ଟୀକାକରଣ କଲେ ସଂକ୍ରମଣ ହୁଏ ନାହିଁ ଓ କୁକୁଡ଼ାମାନେ ମରିନଥାନ୍ତି ।

ଟିକାର ନାମ	ଦେବା ବାଟ	କୁକୁଡ଼ାର ବୟସ
ମାରେକ୍ସ ଟୀକା (ଅଣ୍ଡାଫୁଟାସ୍ଥାନରେ)	ମାଂସପେଶୀରେ	1 ଦିନ
ଲାସୋଟା ବା ଏ 1 ରାଣୀକ୍ଷେତ ଟୀକା	ନାକ/ଆଖି ବୁନ୍ଦା	3-7 ଦିନ
ଗୁମ୍ବାରୋ ରୋଗ	ନାକ/ଆଖି ବୁନ୍ଦା	13-15 ଦିନ
ଲାସୋଟ୍ ରାଣୀକ୍ଷେତ	ପାନୀୟ ଜଳ	5-6 ସପ୍ତାହ
ଆର୍ 2 ବି ରାଣୀକ୍ଷେତ	ମାଂସପେଶୀ	8-10 ସପ୍ତାହ
–ଉଲକ୍ସ (ବୁଷ୍ଟର)	ଚମଡା/ ମାଂସପେଶୀ	18 ସପ୍ତାହ
ଆର୍ 2 ବି ରାଣୀକ୍ଷେତ (ବୁଷ୍ଟର)	ମାଂସପେଶୀ	14-16 ସପ୍ତାହ

 

ଟିକାଦାନ ସହ ଭିଟାମିନ ଏ.ଡ଼ି.ଇ.କେ, ଭିମେରାଲ, ଷ୍ଟ୍ରେସ୍ ଭିଟାମିନ୍ ସିରପ ଆଦି ପ୍ରୟୋଗ ଦିଆଯାଇପାରିବ ।

ଦୀର୍ଘଦିନ ଧରି ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ବଜାୟ ରଖିବା ପାଇଂ ବୁଷ୍ଟର ଡ଼ୋଜର୍ ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଛି ।

କୁକୁଡ଼ାଙ୍କ ଟୀକାକରଣ ସୂଚୀ

ରୋଗର ନାମ	କୁକୁଡ଼ାର ବୟସ	ଟୀକାର ନାମ	ଟୀକାର ମାତ୍ରା	କିପରି ଦେବା
ମ୍ୟାରେକ୍ସ (MAREK’S )	ଦିନିକିଆ ଚିଆଁ	ମାରେକ୍ସ	0.2 ମି.ଲି.	ବେକ ଚମଡ଼ା ତଳେ
ରାଣୀକ୍ଷେତ (RD)	7 ଦିନରେ	ଏଫ୍-1/ଲାସୋଟା (F1/LASOTA)	ଗୋଟିଏ ବୁନ୍ଦା	ଗୋଟିଏ ଆଖିରେ କିମ୍ବା ନାକ ପୁଡ଼ାରେ
ଗୁମ୍ବାରୁ (GUMBORO)	14 ଦିନରେ	ଗୁମ୍ବାରୁ	ଗୋଟିଏ ବୁନ୍ଦା	ଗୋଟିଏ ଆଖିରେ କିମ୍ବା ନାକ ପୁଡ଼ାରେ
ରାଣୀକ୍ଷେତ(RD)	28 ଦିନରେ	ଏଫ୍-1/ଲାସୋଟା (F1/LASOTA)	ଗୋଟିଏ ବୁନ୍ଦା	ଗୋଟିଏ ଆଖିରେ କିମ୍ବା ନାକ ପୁଡ଼ାରେ
କୁକୁଡ଼ା ବସନ୍ତ (RD)	45 ଦିନରେ	କୁକୁଡ଼ା ବସନ୍ତ (FOWL POX )	0.2 ମି.ଲି.	ଡ଼େଣା ତଳେ ଛୁଞ୍ଚି ଦ୍ୱାରା ଫୋଡ଼ି
ରାଣୀକ୍ଷେତ (RD)	60 ଦିନରେ	RD R2B	0.5 ମି.ଲି.	ମାଂସପେଶୀ କିମ୍ବା ଚମଡ଼ା ତଲେ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ଦ୍ୱାରା
ରାଣୀକ୍ଷେତ (RD)	16 ସପ୍ତାହରେ	RD R2B	0.5 ମି.ଲି	ମାଂସପେଶୀ କିମ୍ବା ଚମଡ଼ା ତଲେ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ଦ୍ୱାରା

 

ମନେରଖନ୍ତୁ

• ଟିକାଦାନ ସାରଣୀ ଅନୁସାରେ ଟିକା ଦେଇ କୁକୁଡ଼ାମାନଙ୍କୁ ଅଧିକାଂଶ ରୋଗରୁ ସୁରକ୍ଷା ଦିଆଯାଇ ପାରିବ
• ଟିକାଦାନ ପ୍ରଣାଳୀ ସହଜ, କିନ୍ତୁ ଶୀତଳ ଶୃଙ୍ଖଳ ରକ୍ଷା କରିବା ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ।
• ଟିକାଗୁଡ଼ିକ ସରକାରୀ, ପ୍ରାଣୀସମ୍ପଦ ବିଭାଗ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ ଓ ଖାଲା ବଜାରରେ ମିଳିଥାଏ । ଟିକାଦାନ ସାରଣୀ ଅନୁସାରେ ଟିକା ଦେବାକୁ ପଶୁଧନ ନିରୀକ୍ଷକ କିମ୍ବା ପ୍ରାଣୀଚିକିତ୍ସାକଙ୍କୁ ଯୋଗଯୋଗ କରନ୍ତୁ ।

ସୌଜନ୍ୟ- ପ୍ରାଣୀପାଳନ ଓ ପ୍ରାଣୀ ଚିକିତ୍ସା ନିର୍ଦ୍ଦେଶାଳୟ, କଟକ