‘ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି’ ଯୋଜନା ୨୦୨୩

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ୨୦୨୩ – ଓଡ଼ିଶାର ଆଦିବାସୀ ଓ ବନବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ଉପହାର

ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିଶ୍ୱ ଆଦିବାସୀ ଦିବସ ଅବସରରେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜାମି ଯୋଜନାର ଶୁଭାରମ୍ଭ କରିଛନ୍ତି। ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି ଓ ବନବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ଜୀବିକା ସୁଯୋଗ ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ଏକ ପଦକ୍ଷେପ । ୩୫,୭୩୯ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ପରିମିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ୭.୩୫ ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ପରିବାର ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ଦ୍ୱାରା ଉପକୃତ ହେବେ।

ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା ଆଦିବାସୀ ଓ ଜଙ୍ଗଲବାସିନ୍ଦାଙ୍କ କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ଯୋଜନା ହେଉଛି ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା । ଏହା ୨୦୦୬ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନ (ଏଫଆରଏ) ସହ ମିଳିତ ଭାବେ ନିଆଯାଇଥିବା ଏକ ଯୋଜନା । ଏହି ଯୋଜନା ଅଧୀନରେ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତି ଲୋକଙ୍କୁ ଜଳ ସୁବିଧା, ବିଦ୍ୟାଳୟ, ପରିବହନ ସୁବିଧା ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା ଭଳି ମୌଳିକ ଅଧିକାର ଦିଆଯିବ ବୋଲି ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି। ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜାମି ଯୋଜନାର ସଫଳ ରୂପାୟନ ପରେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଥମ ଏଫ୍ଆର୍ଏ ଅନୁପାଳନକାରୀ (First FRA-compliant state) ରାଜ୍ୟ ହେବ।

ଏହି ଯୋଜନା ଆରମ୍ଭ କରି ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ପ୍ରଥମ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ ଉଭୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଙ୍କୁ ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ଯୋଜନାରେ ଓଡ଼ିଶାର ୩୨ଟି ଜିଲ୍ଲା ଓ ୩୨,୦୦୦ ଗ୍ରାମକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରାଯିବ ଏବଂ ପ୍ରାୟ ୭,୪୦,୦୦୦ ଆଦିବାସୀ ପରିବାର ଉପକୃତ ହେବେ। ଏହି ଯୋଜନାରେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଶତ ପ୍ରତିଶତ ପାଣ୍ଠି ଯୋଗାଉଛନ୍ତି।

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଆକର୍ଷଣ ୨୦୨୩

• ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନାର ଶୁଭାରମ୍ଭ ତାରିଖ: ଜୁଲାଇ ୦୨, ୨୦୨୩
• ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ସହ ଜଡିତ – ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି ଏବଂ ବନବାସୀଙ୍କୁ ମୌଳିକ ଅଧିକାର ପ୍ରଦାନ କରିବା ।
• ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ବଜେଟ୍ : ୩୮.୭୬ କୋଟି
• ହିତାଧିକାରୀ କିଏ : ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି ଓ ଜନଜାତି ଲୋକ
• ହିତାଧିକାରୀଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା : ୭.୪ ଲକ୍ଷ ହିତାଧିକାରୀ
• ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ଆବେଦନ ପଦ୍ଧତି: ଅଫଲାଇନ/ଅନଲାଇନ

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ

• ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲରେ ବାସ କରୁଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ଜୀବିକା ଏବଂ ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା ପ୍ରଦାନ କରିବା ।
• ଏକକ ମହିଳା ଏବଂ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଦୁର୍ବଳ ଜନଜାତି ଗୋଷ୍ଠୀ (ପିଭିଟିଜି) Particularly Vulnerable Tribal Groups (PVTGs) ସମେତ ଯୋଗ୍ୟ ହିତାଧିକାରୀଙ୍କୁ ଜମିର ମାଲିକାନା ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପଦର ସଠିକ ଉପଯୋଗ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯିବ ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ଏହି ସମ୍ପ୍ରଦାୟଗୁଡ଼ିକୁ ସରକାରଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱାଧୀନ ବିଭିନ୍ନ ମୁଖ୍ୟସ୍ରୋତର ବିକାଶ ମୂଳକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ସାମିଲ କରିବା ଏହି ଯୋଜନାର ଲକ୍ଷ୍ୟ।

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନାର ଫାଇଦା

• ଆଦିବାସୀମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଜମିମାଲିକାନା ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ ସମ୍ପଦର ଉନ୍ନତ ଉପଲବ୍ଧତା ପ୍ରଦାନ କରିବା ଏହି ପଦକ୍ଷେପର ଲକ୍ଷ୍ୟ ।
• ଏହା ଦ୍ୱାରା ଅଧିକ ଜୀବିକା ସୁଯୋଗ ସୃଷ୍ଟି ହେବା ସହ ଖାଦ୍ୟ ନିରାପତ୍ତା ରେ ଉନ୍ନତି ଆସିବ ।
• ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ବିକାଶର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ରୋତରେ ଆଦିବାସୀ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କୁ ସାମିଲ କରିବା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରାଯିବ।
• ଏହାବ୍ୟତୀତ ଅଣସର୍ଭେ ହୋଇଥିବା ଗ୍ରାମଗୁଡ଼ିକୁ ରାଜସ୍ୱ ଗ୍ରାମରେ ପରିଣତ କରାଯାଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଜଳ ଯୋଗାଣ, ସଡ଼କ ଯୋଗାଯୋଗ, ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା ଭଳି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ସେବା ଉପଲବ୍ଧ ହେବ।
• ଜମି ଅଧିକାରକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ ଶାସନରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବା ପାଇଁ ଜମି ଧାରଣ ରେକର୍ଡର ଡିଜିଟାଇଜେସନ କରାଯିବ

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ଯୋଗ୍ୟତା ମାନଦଣ୍ଡ

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ହେବା ପାଇଁ, ଆବେଦନକାରୀମାନେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ମାନଦଣ୍ଡ ପୂରଣ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ:

• ନାଗରିକତା: ଆବେଦନକାରୀ ଓଡ଼ିଶାର ବାସିନ୍ଦା ହେବା ଆବଶ୍ୟକ।
• ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତୀକରଣ: ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବିଶେଷ କରି ଦୁର୍ବଳ ଜନଜାତି ଗୋଷ୍ଠୀ (ପିଭିଟିଜି) Particularly Vulnerable Tribal Groups (PVTGs) ଏବଂ ଏକାକୀ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଏହାର ଲାଭ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
• ଯୋଗ୍ୟ ହିତାଧିକାରୀ: ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ବିଶେଷ କରି ଜଙ୍ଗଲ ଅଞ୍ଚଳରେ ରହୁଥିବା ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି ଓ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷଙ୍କୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି କରାଯାଇଛି।

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା କାଗଜପତ୍ର ଆବଶ୍ୟକ

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ କାଗଜପତ୍ର ।

1. ପାସପୋର୍ଟ ସାଇଜ୍ ଫଟୋ: ପରିଚୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ନିକଟରେ ଏକ ଫଟୋ ଆବଶ୍ୟକ । ନିକଟରେ କ୍ଲିକ୍ ହୋଇଥିବା ଅତି କମରେ ୪ଟି ଫଟୋ ରଖନ୍ତୁ।
2. ମୋବାଇଲ ନମ୍ବର: ଯୋଜନା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ଯୋଗାଯୋଗ ଏବଂ ଅପଡେଟ୍ ପାଇଁ ଏକ ବୈଧ ମୋବାଇଲ ନମ୍ବର ଆବଶ୍ୟକ ।
3. ଆଧାର କାର୍ଡ: ଆଧାର କାର୍ଡ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ପତ୍ର ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
4. ସ୍ଥାୟୀ ରେସିଡେନ୍ସି ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ : ଏହି ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଆବେଦନକାରୀଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଶାରେ ସ୍ଥାୟୀ ବାସସ୍ଥାନ ମାନ୍ୟତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।
5. ଜାତି ପ୍ରମାଣପତ୍ର: ଜାତି ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି ମାନ୍ୟତା ଯାଞ୍ଚ କରିଥାଏ।
6. ଆୟ ପ୍ରମାଣପତ୍ର: ଆୟ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ଆୟ ସ୍ତର ଆଧାରରେ ଏହି ଯୋଜନା ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟତାକୁ ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିଥାଏ ।

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ବଜେଟ୍ ୨୦୨୩-୨୪

୨୦୨୩-୨୦୨୪ ଆର୍ଥିକ ବର୍ଷ ପାଇଁ ବଜେଟ୍ ଘୋଷଣା ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ସରକାର ପ୍ରଥମେ ରାଜ୍ୟ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଯୋଜନାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇଥିଲେ। ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନାପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ୩୮.୭୬ କୋଟି ଟଙ୍କାର ବଜେଟ୍ ଆବଣ୍ଟନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ବିଧାନସଭା ଜାତୀୟ ସରକାରଙ୍କ ବିନା ସଂପୃକ୍ତିରେ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବରେ ଏହି ପାଣ୍ଠିକୁ ଅନୁମୋଦନ କରିଥିଲା। ଏହା ପୂରା ୨ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିବ।

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା ପରିସଂଖ୍ୟାନ

ରାଜ୍ୟରେ ପାଖାପାଖି ୫୩,୮୪୫ ସଂପ୍ରଦାୟ ରହିଥିବା ବେଳେ ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୩୨,୫୬୨ ଜଣ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନ (ଏଫ୍ଆର୍ଏ) ନେଟୱାର୍କର ଅଂଶ ବିଶେଷ। ଏଠାରେ ୧୩ଟି ବିଶେଷ ଭାବେ ଦୁର୍ବଳ ଜନଜାତି ଗୋଷ୍ଠୀ (ପିଭିଟିଜି) ସମେତ ପ୍ରାୟ ୬୨ଟି ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଆଦିବାସୀ ଜାତି ରହୁଛନ୍ତି। ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ, ରାଜ୍ୟରେ ଆଦିବାସୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୯.୫ ନିୟୁତ ଅଟେ, ଯାହା ଓଡ଼ିଶାର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ୨୨.୮୫% ଅଟେ । ଏହି ଆଦିବାସୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରାୟ ୩୫,୭୩୯ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ଅଞ୍ଚଳରେ ବସବାସ କରନ୍ତି ।

ମୋ ଜଙ୍ଗଲ ଜମି ଯୋଜନା କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ

ଏହି ଯୋଜନାର ପ୍ରଭାବଶାଳୀ କାର୍ଯ୍ୟକାରିତା ସୁନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ଜିଲ୍ଲାସ୍ତରୀୟ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ସେଲ୍ ଗଠନ କରିଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ଏହାର ଅଗ୍ରଗତି ଉପରେ ନଜର ରଖିବା ଏବଂ ସମୀକ୍ଷା କରିବା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବେ। ଏହାବ୍ୟତୀତ ଗ୍ରାମସଭା ସମୟରେ ଗାଁଗାଁରେ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଘୋଷଣା କରାଯାଇ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଯୋଜନା ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା ହେବା ସହ ସଂପୃକ୍ତ ସମସ୍ତେ ଉପକୃତ ହୋଇଥିବା ସୂଚନା ମିଳିଛି।

ସଫଳ ରୂପାୟନ ହେଲେ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଯୋଜନା ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ପାଳନ କରିବାରେ ପ୍ରଥମ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ ଏକ ଉଦାହରଣ ସୃଷ୍ଟି କରିବ। ଏହି ଉପଲବ୍ଧି ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହେବ:

• ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର
• ଗୋଷ୍ଠୀ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର,
• ବିଶେଷ କରି ଦୁର୍ବଳ ଆଦିବାସୀ ଗୋଷ୍ଠୀଙ୍କ ପାଇଁ ବାସସ୍ଥାନ ଅଧିକାର,
• ଏବଂ ଜଙ୍ଗଲ ଏବଂ ଅଣସର୍ଭେଟେଡ ଗ୍ରାମଗୁଡିକର ରୂପାନ୍ତର ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ସମ୍ପର୍କରେ ସାଧାରଣ କଥା-

• ଭାରତର ଏକ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାରେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ବସବାସ କରନ୍ତି।
• ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ୧୩ଟି ଗୋଷ୍ଠୀବିଶେଷ ଭାବେ ଦୁର୍ବଳ ଜନଜାତି ଗୋଷ୍ଠୀ ଭାବେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ସ୍ବୀକୃତି ପାଇଛନ୍ତି। ଓଡ଼ିଶାରେ ସମୁଦାୟ ୬୨ଟି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଆଦିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ରହିଛି।
• ରାଜ୍ୟରେ ଆଦିବାସୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ପାଖାପାଖି ୧ ନିୟୁତ ବୋଲି ଆକଳନ କରାଯାଇଛି, ଯାହା କି ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପ୍ରାୟ ୨୩% ଅଟେ ।
• ୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁଯାୟୀ, ଜନଜାତି ଜନସଂଖ୍ୟା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଓଡ଼ିଶା ଭାରତର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ରାଜ୍ୟ ।
• ସରକାରଙ୍କ ସରକାରୀ ରେକର୍ଡ ଅନୁଯାୟୀ ଜଙ୍ଗଲ ଅଧିକାର ଆଇନ (ଏଫ୍ଆର୍ଏ) ଅଧୀନରେ ୩୨,୫୬୨ଟି ଗାଁ ସମ୍ଭାବ୍ୟ ଯୋଗ୍ୟତା ଥିବା ଗ୍ରାମ ରହିଛି।