ଛତୁ ମଞ୍ଜି ବା ସ୍ପନ ଉତ୍ପାଦନ ପ୍ରସ୍ତୁତି ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକରଣ

ଛତୁ ଚାଷର ମୁଖ୍ୟ ସମସ୍ୟା ହେଲା ଛତୁ ମଞ୍ଜିର ଉପଲବ୍ଧତା । ଏହି ମଞ୍ଜି ନିରୋଗ ଓ ଚାଷଉପଯୋଗୀ ହେବା ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଠିକ୍ ସମୟରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେଉଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ତେବେ ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଉତ୍ପାଦନ କୌଶଳ ତାଲିମ ନେବା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ୱ ବିଦ୍ୟାଳୟସ୍ଥିତ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ମଣ୍ଡଳୀୟ ଛତୁ ଗବେଷଣା ଓ ତାଲିମ କେନ୍ଦ୍ରରେ ତାଲିମ ନେଇ ନିଜ ଘରେ ଛତୁମଞ୍ଜି ଉତ୍ପାଦନ କରି ପରିବେ ।

ଛତୁମଞ୍ଜି ଉତ୍ପାଦନ ଗୃହ ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ଗୃହ

ଛତୁ ମଞ୍ଜି ତିଆରି ପାଇଁ ତିନୋଟି କୋଠରୀ ବିଶିଷ୍ଟ ଘର ଦରକାର ।

ପ୍ରଥମ କଠୋରୀ (ଇନକୁଲେସନ୍ ଚ୍ୟାମ୍ବର)

ଗୋଟିଏ କୋଠରୀ ଭତରେ 7 ଫୁଟ ଲମ୍ବ, 5 ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ଓ 7 ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାର ଏକ ବାୟୁରୁଦ୍ଧ ଛୋଟ କୋଠରୀ ତିଆରି କରିବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ । ସେଥିରେ ଅଲଟ୍ରାଭାଓଲେଟ୍ ଆଲୁଅ (UV) ଲଗାଯାଇଥାଏ । ଅଧଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜଳାଇ ରଖିଲେ ଏହାକୁ ସେହି ଛୋଟ କୋଠରୀଟି ଜୀବାଣୁମୁକ୍ତ ହୋଇଯାଏ । ଏହି କୋଠରୀଟିରେ ଛତୁ ଫିମ୍ପିର ମାଇସେଲିଆମ୍ ବିସ୍ତାର କରାଯାଏ । ଏଣୁ ଏହି କୋଠରୀକୁ ପ୍ରଜନନ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ବା ଇନକୁଲେସନ୍ ଚ୍ୟାମ୍ବର (Inoculation Chamber) କୁହାଯାଏ ।

ଦ୍ୱିତୀୟ କୋଠରୀ (ଇନକ୍ୟୁବେସନ୍ ଚ୍ୟାମ୍ବର)

ଇନକୁଲେସନ୍ ଚ୍ୟାମ୍ବର ସଂଲଗ୍ନ ଅନ୍ୟ ଏକ କୋଠରୀ ଭିତରେ ଲୁହା ବା କାଠ ନିର୍ମିତ ଥାକରେ ମଞ୍ଜି ବୋତଲ ରଖାଯାଇଥାଏ । ବୋତଲ ଭିତରେ ଛତୁ ଫିମ୍ପିର ମାଇସେଲିଅମ୍ ବଢେ । ଏଣୁ ଦ୍ୱିତୀୟ କୋଠରୀକୁ ବର୍ଦ୍ଧନ ପ୍ରକୋଷ୍ଠ ବା ଇନକ୍ୟୁବେସନ୍ ଚ୍ୟାମ୍ବର (Incubation Chamber ) କୁହାଯାଏ ।

ତୃତୀୟ କୋଠରୀ (ମିଡିଆ ରୁମ)

ତୃତୀୟ କୋଠରୀରେ ଅଟୋକ୍ଲେଭ୍ ପ୍ରଭୃତି ଯନ୍ତ୍ରପାତି ରଖାଯାଇଥାଏ । ସେଠାରେ ଗହମ ସିଝାଇବା, ମିଡିଆ ତିଆରି କରିବା ଆଦି କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ । ଯେଉଁଥିପାଇଁ ତାକୁ ମିଡ଼ିଆ ରୁମ କୁହାଯାଏ ।

ଆବଶ୍ୟକୀୟ ସରଞ୍ଜାମ

ଛତୁ ମଞ୍ଜି ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ତିନି କୋଠରୀ ବିଶିଷ୍ଟ ଘର ବ୍ୟତୀତ ନିମ୍ନଲିଖିତ ଯନ୍ତ୍ରପାତି, ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ତଥା ସରଞ୍ଜାମ ଦରକାର ।

କ୍ରମିକ ନମ୍ବର	ପଦାର୍ଥର ନାମ	ପରିମାଣ	କାର୍ଯ୍ୟ
1	ଅଟୋକ୍ଲେଭ (Auto clave)	1 ବା 2 ଟା	ବୋତଲକୁ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ ଉତ୍ତାପରେ ଏହି ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ସିଝାଇ ବିଶୋଧିତ କରାଯାଏ ।
2	ରେଫ୍ରିଜେରେଟର (Refrigerator)	1	ଧିଙ୍ଗିରି ଛତୁର ଫିମ୍ପି, କଲଚର ଓ ମାଧ୍ୟମଯୁକ୍ତ କଲଚର ଟିଉବ୍ ଏବଂ ତୋଳା ଯାଇଥିବା ତାଜା ଛତୁ ସଂରକ୍ଷିତ କରି ରଖାଯାଏ ।
3	ଇନୋକୁଲେସନ୍ ତାର (Inoculation Needle)	2	ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ମାଇଲେସିଅମ୍ ବଢିଥିବା କଲଚର ଟିଉବରୁ ମାଇସେଲିଅମ୍ ଅନ୍ୟ ଟିଉବ୍ ବା ଗହମ ଥିବା ବୋତଲକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଯାଏ ।
4	ସ୍ପିରିଟ୍ ଲ୍ୟାମ୍ପ (Spirit Lamp)	1	ଏହା ଜଳାଇ ଏହାର ନିଆଁ ଉପରେ ମାଇସେଲିଅମ୍ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଯାଏ ।
5	ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଲ୍ୟାମ୍ପ(Plastic basket)	3	ଏଥିରେ କଲଚର ଟିଉବ୍ ରଖାଯାଇଥାଏ ।
6	କାଚନଳୀ (Culture Tube)	100	କାଚନଳୀରେ ପିଡ଼ିଏ ମାଧ୍ୟମ ରଖାଯାଇ ଛତୁ ଫିମ୍ପିର ମାଇସେଲିଅମ୍ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଥାଏ ।
7	କାଚ ବୋତଲ ବା ପଲିପ୍ରପିଲିନ୍ ବ୍ୟାଗ୍		ଛତୁ ମାଇସେଲିଅମ୍ ବା ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଏହା ଭିତରେ ବଢାଯାଇଥାଏ ।
8	ତୁଳା (ପାଣି ଭିଜୁ ନଥିବା) (Non-absorbent Cotton )	20 ବଣ୍ଡଲ	କାଚନଳୀ ଏବଂ କାଚବୋତଲ ବା ପଲିପ୍ରୋପାଲିନ୍ ଥଳି ମୁହଁରେ ଠିପି ଭାବରେ ଲଗାଯାଇଥାଏ ।
9	ଡ଼େକସଟ୍ରୋଜ୍ (Dextrose)	500 ଗ୍ରାମ	ପିଡ଼ିଏ ମାଧ୍ୟମର ଏକ ଉପାଦାନ
10	ଅଗର ଅଗର	500 ଗ୍ରାମ	ପିଡ଼ିଏ ମାଧ୍ୟମର ଅନ୍ୟତମ ଉପାଦାନ । ଏହା ମାଧ୍ୟମକୁ କଠିନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
11	ଚୂନ	5 କିଲୋଗ୍ରାମ୍	ଗହମରେ ମିଶାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଗହମର କ୍ଷାରି ଅଂଶ ବଢାଏ, ଫଳରେ ମାଇସେଲିଅମ୍ ଭଲ ବଢେ ।
12	ଆଳୁ	ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଯାୟୀ	ମାଧ୍ୟମ ତିଆରିରେ ଲାଗେ ।
13	ହିଟର	1 ଟା	ମାଧ୍ୟମ ତିଆରି କରିବା, ଗହମ ସିଝାଇବା କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
14	ଡ଼େକଚି (ବଡ଼) ଡ଼େକଚି (ସାନ)	1 ଟା 1 ଟା	ଗହମ ସିଝାଇବାରେ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ । ମାଧ୍ୟମ ତିଆରି କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ ।
15	ଫରମାଲିନ୍	ଅଧଲିଟର	ଇନୋକୁଲେସନ୍ ପ୍ରକୋଷ୍ଠକୁ ବିଶୋଧନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
16	ରେକ୍ଟିଫାଏଡ଼୍ ସ୍ପିରିଟ୍	ଅଧଲିଟର	ସ୍ପିରିଟ୍ ଲ୍ୟାମ୍ପ ଜଳାଇବାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ହାତ, ଟେବୁଲ୍ ଇନୋକୁଲେସନ୍ ତାର ଆଦି ବିଶୋଧନ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
17	ବଟର ପେପର (Butter Paper)	1 ଦିସ୍ତା	କଲଚର ଟିଉବ୍, ସ୍ପନ ବୋତଲରେ ଲାଗିଥିବା ତୁଳାଠିପି ସହ ମୁହଁକୁ ଏହି କାଗଜ ଜରିଆରେ ଘୋଡ଼ାଇ ଦିଆଯାଏ ।
18	ରବର ବ୍ୟାଣ୍ଡ	500 ଗ୍ରାମ	ବଟର ପେପର ଘୋଡ଼ାଇ ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ବାନ୍ଧି ଦିଆଯାଏ ।
19	ଗ୍ଲାସ୍ ମାର୍କିଙ୍ଗ ପେନସିଲ୍	1 ଟା	କଲଚର ଟିଉବ୍ ଓ ବୋତଲ ଦେହରେ ଲେଖା ଯାଇଥାଏ ।
20	ଟେବୁଲ ଷ୍ଟୁଲ ଥାକ	2 ଟା 4 ଟା 2 ଟା	ମଞ୍ଜି ୟୁନିଟରେ କାମ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ମଞ୍ଜି ରଖିବା ବାଇଁ ଉପଯୋଗ କରାଯାଏ ।
21	ଓଜନ ଯନ୍ତ୍ର	1 ଟା	ବିଭିନ୍ନ କଠିନ ରାସାୟନିକ ପଦାର୍ଥ ତଥା ଛତୁ ଓଜନ କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
22	କାଚନଳୀ ମପାଯନ୍ତ୍ର (Measuring Cylinder )	1 ଟା	ପାଣି ମାପିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
23	ଅଲଟ୍ରାଭାଓଲେଟ୍ ଲାଇଟ୍ ( UV Light)	1 ଟା	ପ୍ରଜନନ ପ୍ରକୋଷ୍ଠକୁ ବିଶୋଧନ କରେ ।